Rewitalizacja – szansa na ożywienie

Praktycznie w każdej polskiej miejscowości, znajdują się zaniedbane tereny, na których kumulują się negatywne zjawiska społeczne, gospodarcze i infrastrukturalne. To ubóstwo, bezrobocie, przestępczość, migracja młodzieży, degradacja techniczna budynków czy dróg, brak perspektyw i nadziei.

Takie gminy są także w województwie zachodniopomorskim. 18 z nich, znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, położona jest w tzw. Specjalnej Strefie Włączenia (SSW). Pozostałe, chociaż radzą sobie lepiej, również mają swoje enklawy biedy. Tworzenie programów rewitalizacji to proces skomplikowany i długotrwały, dlatego Województwo Zachodniopomorskie wspiera go ze środków unijnych. Nie dziwi więc, że tymi konkursami interesuje się wiele zachodniopomorskich samorządów.

Pierwsze umowy

Gminy o najsłabszej pozycji rozwojowej mogą ubiegać się o wsparcie na opracowanie programów rewitalizacji w ramach działania na rzecz integracji osób i rodzin zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które ukierunkowane są na aktywizację społeczno-zawodową (działanie 7.1 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego). Natomiast pozostałe samorządy mogą otrzymać dotacje z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.
Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz podpisał z zachodniopomorskimi gminami pierwsze umowy na wsparcie opracowania lub aktualizacji programów rewitalizacji. 46 gmin z Pomorza Zachodniego otrzyma ponad 2,8 mln zł na realizację tych zadań.

- Jeśli chcemy dbać o nasze ojczyzny lokalne to musimy myśleć nie tylko o rewitalizacji budynków ale i o mieszkańcach by nie opuszczali naszego regionu. Ten proces musi być wsparty włączeniem komunikacyjnym, ekonomicznym i społecznym. - mówił Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz. Dziękuję, że udało się Państwa przekonać do opracowania planów dla gmin i miast by dzięki funduszom unijnym realizować te ambitne zadania. Umowy z pewnością ułatwią wybór priorytetów do aplikowania o ponad 160 mln zł, które uruchomimy w 2017 roku w ramach konkursów w Regionalnym Programie Operacyjnym. – podkreślał Marszałek, podpisując umowy.

Zaktywizować mieszkańców

Aktywizacja lokalnych społeczności a w rezultacie opracowanie programów rewitalizacji dla 18 gmin leżących w SSW będzie efektem projektu „Rewitalizacja na terenie gmin województwa zachodniopomorskiego znajdujących się w Specjalnej Strefie Włączenia”. Realizatorem projektu będzie Fundacji Nauka dla Środowiska, która otrzymała dofinansowanie w ramach działania 7.1 RPOWZ. – Projekt ten ma bardzo istotne znaczenie dla regionu, gdyż jest skierowany do najbiedniejszych gmin położonych w Specjalnej Strefie Włączenia i obejmujących swoim zasięgiem miejscowości znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej, z dużą koncentracją problemów społecznych, na terenie których funkcjonowały niegdyś Państwowe Gospodarstwa Rolne. Te uwarunkowania sprawiły, iż obszary takie są obecnie dotknięte różnego rodzaju deficytami rozwojowymi, zarówno w wymiarze społecznym, gospodarczym, jak i infrastrukturalnym – podkreśla Andrzej Przewoda, dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie.

Fundacja Nauka dla Środowiska od ponad 10 lat realizuje różne przedsięwzięcia w zachodniopomorskich gminach, angażując do swoich projektów lokalne społeczności. Celem tych działań jest wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z trudnych, zdegradowanych obszarów, ułatwianie dostępu do dóbr kultury mieszkającym tam ludziom, budowanie wspólnych przestrzeni aktywności społecznej i rekreacyjnej, odnawianie więzi sąsiedzkich i międzyludzkich.

– Bazując na tych doświadczeniach, chcemy zainspirować mieszkańców gmin o specjalnych potrzebach społeczno-finansowych do podejmowania własnych działań. Pragniemy ukazać siłę sprawczą małych społeczności na poziomie lokalnym, dlatego staramy się wzmocnić siłę lokalnych liderów oraz pokazać sens wspólnoty w działaniach na rzecz dobra wspólnego – wyjaśnia Piotr Jaśkiewicz z Fundacji Nauka dla Środowiska. Autorzy projektu chcą wspólnie z mieszkańcami 18 najsłabiej rozwiniętych zachodniopomorskich gmin zdiagnozować ich potrzeby, oczekiwania, szanse i zagrożenia. Planują uruchomienie lokalnych punktów animacji – miejsc, gdzie mieszkańcy będą mogli zgłaszać swoje uwagi, problemy, spostrzeżenia i pomysły. – W ten sposób powstaną lokalne programy rewitalizacji, które wskażą, jakich inwestycji chcą i potrzebują mieszkańcy. W każdej z gmin zostaną zrealizowane co najmniej cztery przedsięwzięcia inwestycyjne do maksymalnej wartości 20 tys. zł na miejscowość – podsumowuje Piotr Jaśkiewicz. Ideą jest, aby te projekty realizowali sami mieszkańcy.

Nowy rok - nowe konkursy

Na inwestycje, które zapisane zostaną w programach rewitalizacji przewidziano środki z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. To działanie 9.3, które dotyczy wspierania rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich. Tylko w pierwszym konkursie w ramach działania 9.3 RPO WZ przeznaczono kwotę 30 mln złotych. Zarząd Województwa ogłosi ten konkurs już 31 stycznia 2017, a nabór wniosków potrwa do 2 maja przyszłego roku. Aby to nastąpiło muszą najpierw powstać plany rewitalizacji. Co więcej, muszą one przejść pozytywną weryfikację w Wydziale Zarządzania Strategicznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Oznacza to przestrzeganie kilku zasad.
Z ludźmi i dla ludzi

Programy rewitalizacji opracowywane przez lokalne samorządy muszą być zgodne z przepisami ustawy o rewitalizacji oraz Wytycznymi Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji.

To nie budynki, lecz ludzie powinni być w centrum uwagi we wszystkich działaniach rewitalizacyjnych. Remonty, przebudowy, modernizacje stanowią ważną część rewitalizacji, nie decydują jednak ani o jej istocie, ani tym bardziej o sukcesie. Kluczem do dobrej i skutecznej odnowy obszarów zdegradowanych są działania społeczne, którym „twarde” inwestycje budowalno-infrastrukturalne powinny towarzyszyć, a nie je zastępować.

Udział samych mieszkańców powinien być widoczny już na etapie tworzenia programu rewitalizacji. Niezbędne jest zdiagnozowanie ich potrzeb i oczekiwań a także przekonanie do aktywnego udziału we wszystkich przedsięwzięciach rewitalizacyjnych. Można to zrobić poprzez działania edukacyjne i informacyjne, organizację spotkań terenowych lub spacerów studyjnych, włączenie mieszkańców w proces współtworzenia niezbędnych dokumentów, ankiety – każda forma dialogu między mieszkańcami i urzędnikami jest dobra, jeśli posłuży przygotowaniu programu rewitalizacji odnoszącego się do realnych, a nie wyimaginowanych problemów danych społeczności i miejsc. Proces rewitalizacji może być skuteczniejszy, jeśli wykorzystany będzie istniejący potencjał ekonomii społecznej.

Mapa „trudnych” ulic

W niektórych zachodniopomorskich gminach prace nad programem rewitalizacji są już zaawansowane. Przykładem jest Połczyn-Zdrój. Diagnoza społeczna i analiza wielu danych społecznych, ekonomicznych czy demograficznych dały użyteczną i przydatną wiedzę. Władze miasta i jego mieszkańcy wskazali 14 ulic, na których skala problemów i wyzwań jest największa. Nie po to, aby je piętnować czy stygmatyzować, lecz po to, by podjąć skuteczne działania naprawcze. Będą one realizowane na wielu płaszczyznach – społecznej, gospodarczej, przestrzennej i infrastrukturalnej.

– Działania społeczne to m.in. wsparcie dla rodzin dysfunkcyjnych, kontynuacja działalności poradni uzależnień oraz Punktu Integracji Społecznej, utworzenie Centrum Wolontariatu, rozbudowa systemu monitoringu miasta, wyrównywanie szans edukacyjnych. Działania w sferze gospodarczej obejmują aktywizację bezrobotnych, stworzenie warunków do rozwoju działalności gospodarczej, rewitalizację obiektów uzdrowiskowych i browaru. Działania w sferze przestrzennej i infrastrukturalnej to przede wszystkim rewitalizacja śródmieścia i Parku Zdrojowego, dawnego dworca kolejowego czy popegeerowskich budynków mieszkalnych – wylicza Jolanta Olszewska z Urzędu Miejskiego w Połczynie-Zdroju.

Rewitalizacja

Rewitalizacja – niedawno błędnie utożsamiana jedynie z remontem, przebudową i modernizacją – powoli staje się tym, czym powinna być od początku, czyli działaniem społecznym, którego celem jest przywrócenie obszarom zdegradowanym ich podstawowych funkcji mieszkalnych, gospodarczych, kulturalnych, komunikacyjnych i wizualno-estetycznych. Jest ona bowiem kompleksowym procesem i to procesem ciągłym a nie tylko zbiorem pojedynczych inwestycji. Rewitalizacji nie prowadzi wyłącznie samorząd, ale angażuje się w nią całe grono uczestników – podmioty publiczne, prywatne, organizacje pozarządowe a przede wszystkim samych mieszkańców. W wielu zachodniopomorskich gminach to właściwe znaczenie terminu „rewitalizacja” samorządowcy i mieszkańcy już zaczynają rozumieć.

Waldemar Wierżyński/Smartlink
Pełny tekst w Biuletynie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 - www.rpo.wzp.pl

9.3 Wspieranie rewitalizacji w sferze fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności i obszarów miejskich i wiejskich

Co będzie wspierane?

Kompleksowa realizacja działań na podstawie planów rewitalizacji obszarów zdegradowanych jako zintegrowane przedsięwzięcia dotyczące wszystkich aspektów rewitalizacji danego obszaru.

W ramach projektu wspierane będą m. in:
- przebudowa lub adaptacja zdegradowanych budynków i obiektów, zwłaszcza związanych z byłymi PGR-ami,
- zagospodarowanie lub zmiana zagospodarowania terenów i przestrzeni w celu przywrócenia lub nadania im nowych funkcji: społecznych, gospodarczych, edukacyjnych, kulturalnych lub rekreacyjnych.

Do kiedy można składać wnioski?
2 maja 2017

Gdzie szukać informacji?
www.rpo.wzp.pl. Zakładka: Dowiedz się więcej o rewitalizacji